Borba za spas naše Crkve u dijaspori i regionu

SPC se suočava sa pokušajima otimanja srpskih hramova i vernika posebno u Crnoj Gori i Hrvatskoj, a na udaru je i drugih crkava u rasejanju * Sporazuma sa Makedoncima je spas za našu crkvu

Piše: Dr Marko Lopušina

Srpska pravoslavna crkva je pozdravila proglašavanje Makedonske pravoslavne crkve na prostoru i u okviru SPC kao jedinstvo dve Crkve. Ovaj proces je završen zajedničkom liturgijom dvojice patrijarha i priznanjem autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve od strane SPC, što je ujedno bio i kraj traume koja traje već decenijama.

Od kada je maršal Josip Broz Tito 1945. proglasio u Staroj Srbiji makedonski narod i makeodnsku republiku, a potom zvanično Skoplje 1967. otelo deo SPC da napravi Makedonsku pravoslavnu crkvu, od tada političari iz Skoplja gase i proteruju sve srpsko iz Makedonije. A to se nastavljalo i u Severenoj Makedoniji, koju su stvorile SAD i NATO.

Ovaj slučaj odvajanja od SPC i stvaranje nove u ovom slučaju Makedonske pravoslavne crkve bio je samo još jedan dokaz zapadne bitke protiv pravoslavlja i svetosavlja. SPC je tajnim pregovorima koji su trajali do 2002. godine, sa Makedoncima dogovorila korektan odnos i saradnju sa Makedonskom pravoslavnom crkvom. U međuvremenu Skoplje je hapsilo vladiku Jovana, episkopa Ohridske arhiepiskopije.

Srećom nađeno je pravo rešenje u jedinstvu dve Crkve. SPC se, inače, danas nalazi u najtežem položaju, jer je izložena otimanju svog duhovnog prostora, svojih hramova i vernika i ovaj potez saradnje sa Makedoncima je spas od raspada SPC u dijaspori i regionu.

Tamo kuda se selio srpski narod uz njega je bila i živa srpska Crkva. Članovi dinastije Nemanjića podizali su crkve i manastire u Svetoj Gori, Palestini, Bugarskoj, Rumuniji i Mađarskoj.

-Prvi hramovi i parohije na Starom kontinentu stvarani su u srednjem veku na prostorima Ruskog carstva (Moskva), Rimskog carstva (Trst), Austrijsko-ugarske carevine (Beč, Komarno, Trnava). SPC je imala jurizdikciju nad crkvama u Českoj i Slovačkoj, Dalmaciji, Italiji do Barija i Grčkoj do Soluna. Istovremeno SPC se pod jurizdikcijom Ruske pravoslavne crkve razvija u Severnoj Americi i potom širila do Australije i Novog Zelanda – tvrdi dr Vladimir Grečić, istoričar dijaspore.

Svuda gde je osnivana Srpska pravoslavna crkva, to je činjeno uz saglasnost domicilnih država (Austro-ugarsko carstvo, Rusko carstvo), čime je SPC dobijala status nacionalnog zaštitnika srpskog naroda i pravoslavaca, ali i državotvrornosti Srbije.

Iza Drugog svetskog rata osnivaju se crkvene opštine SPC u Srednjoj i Zapadnoj Evropi. Srpski zarobljenici i internirci formiraju parohije SPC u Nemačkoj (Osnabrik) i Austriji (Salcburg). Već 1945. godine osnovane su od strane srpskih emigranata i izbeglica crkvene zajednice i opštine u Parizu, Londonu, Lesteru i u izbeglikim zonama Nemačke, Austrije i Italije, kao i pri izbegličkim logorima.

-Izvestan broj srpskih episkopa, sveštenika i bogoslova (patrijarh Gavrilo Dožić, episkop Nikolaj Velimirović, episkop Irinej Đorđević i preko pedeset srpskih sveštenika, sveštenomonaha i đakona) početkom 20. veka delovao je na tlu Amerike, a potom se našao se u nemačkim logorima širom Zapadne Evrope. Mnogi od njih odlučili su da se ne vrate u otadžbinu, te su preuzeli duhovnu brigu o svome narodu u zemljama oslobođene Evrope. Ti prostori nisu bili uključeni ni u jednu tada postojeću eparhiju SPC – kaže dr Grečić.

Zbog komunističkog režima koji je tada vladao u Jugoslaviji, Srpskoj patrijaršiji bilo je zabranjeno održavanje veza sa dijasporom. Tada je u Zapadnoj Evropi postojalo dvanaest srpskih parohija: šest u Velikoj Britaniji, četiri u Nemačkoj, jedna u Beču i jedna u Parizu. Na osnivačkoj skupštini Svešteničkog bratstva 6. decembra 1948. godine u Londonu, pročitano je pismo Patrijarha Gavrila od 28. oktobra 1948. godine gde između ostalog piše: “crkvene opštine u inostranstvu koje već postoje ili koje se budu obrazovale, stoje pod neposrednom jurizdikcijom Srpskog patrijarha” – pisao je dr Ljubivoje Cerović, istoričar iz Novog Sada.

Da bi se prevazišao izazov ovakvih istorijskih okolnosti, na vanrednom zasedanju Svetog arhijerejskog sabora na sednici od 12. marta 1969. godine, donesena je odluka o osnivanju nove eparhije za Zapadnu Evropu pod nazivom Srpska Prvoslavna Eparhija zapadnoevropska i australijska sa sedištem u Londonu. Prvi episkop ove eparhije, (koja sedamdesetih postaje Eparhija zapadnoevropska) postao je vladika Lavrentije, koji je vodio od 1969. do 1990. godine. Njegova nadležnost se protezala od Beograda, preko Londona i Čikaga, Nemačke i Francuske, Austrije do Australije i Novog Zelanda.

Srpska pravoslavna crkva danas ima 27 mitropolija i eparhija u svetu, a samo 13 u Srbiji. SPC je postala zagranična crkva, jer eparhije i parohije u otadžbinskim zemljama Crnoj Gori, BiH i Hvatskoj su, ipak, u inostranstvu. Otuda SPC preti velika opasnost da u inostranstvu hramovi i vernici budu oteti i pripisani drugim crkvama i državama.

Da se podsetimo da država Hrvatska pokušava da od SPC napravi svoju Hrvatsku pravoslavnu crkvu. Otima i hramove i vernike. Da Rumunska pravoslavna crkva bukvalno otima srpske pravoslavce u zemljama Beneluksa i upisuje ih kao svoje vernike.

U Crnoj Gori, ali i u zemljama Južne Amerike, gde ima dosta iseljenika iz ove srpske zemlja, poslednjih godina zvanična Podgorica pokušava da od SPC stvori Crnogorsku pravoslavnu crkvu. To se dešava i u SAD gde pojedini srpski sveštenici rade na tome da od tri eparhije stvore Američku pravoslavnu crkvu.

SPC je za prvog srpskog episkopa u Južnoj Americi postavio vladiku Kirila (Bojovića), koji će voditi Eparhiju buenosajrejsku i centralno-južmoameričku. Potom je imenovala vladiku Grigorija za eoiskopa u Nemačkoj. Obojica episkopa, Kiril i Grigorije, dobili su od Svetog arhijerejskog sabora zadatak da „srede stanje u Srpskoj pravoslavnoj crkvi u inostratstvu“.

Posao vladike Grigorija biće da ujedini i ojača SPC u Nemačkoj i podigne njen status na nivo verske zajednice u ovoj zemlji, a vladike Kirila da spase SPC od otimanja koje vrši nelegalna Crnogorska pravoslavna crkva na tlu Južne Amerike.

Pored ambasada Republike Srbije, SPC sa svojim eparhijama je drugi značajan stub našeg naroda u rasejanju. Samo na tri kontinenta SPC ima dvadeset sabornih hramova. (Los Anđelos, San Francisko, Čikago, Buenos Aires, Beč, London, Pariz, Stokholm, Budimpešta, Misisoga, Johanesburg) koji su centri duhovne, kulturne i društvene aktivnosti srpskog naroda.

Srpske crkve u Njujorku, Helsinborgu, Trstu, Sidneju i mnogim drugim gradovima proglašene su spomenicima kulture SAD, Švedske, Italije, Australije i drugih zemalja.

-U hramovima SPC širom sveta iseljeni srpski narod verom i kulturom razvijajup i šire srpsku tradiciju i grade svoj nacionalni identitet – rekao nam je episkop britansko-skandinavski Dositej iz Stokholma, koji upravo završava gradnju novog manastira u Švedskoj.

Naslovna fotografija: Manastir SPC na Cetinju do sada je više puta bio meta napada i pokušaja otimanja od strane vernika nepriznate CPC