Duhovno blago poklonili otadžbini
Knjige iz četiri dragocene srpske biblioteke stigle su iz Francuske. Duhovno blago spakovano u kartonske kutije, istovareno je u odeljenje obrade Udruženja za kulturu umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat“, u okviru kojeg su otvoreni Muzej srpske književnosti i Muzej knjige i putovanja.
U 68 kartonskih kutija nalazi se više hiljada publikacija namenjenih za legate Milovana Danojlića, Darka Tanaskovića, Marka S. Markovića i zbirku knjiga Đuze Radovića, saznajemo od Viktora Lazića, predsednika Adligata.
Osnivač Adligata Milovan Danojlić (1937) poklonio je veći deo svoje biblioteke iz Poatjea za legat u ovoj instituciji – više od hiljadu knjiga, mnoge sa posvetama, koje su u pravom organizacionom poduhvatu prvo prebačene do Pariza, a zatim kamionom do Beograda. Naš ugledni književnik koji već više decenija živi i radi u Francuskoj, poklonio je, takođe, važan deo svoje arhive, u kojoj su naročito značajni rukopisi njegovih knjiga i kompleti njegovih višedecenijskih članaka i intervjua u novinama. Predstavnici Adligata bili su gosti u Danojlićevom domu, gde su fotografisali njegov radni i životni prostor za arhivu Muzeja srpske književnosti.
Knjige iz biblioteke crnogorskog akademika Đuze Radovića, dugogodišnjeg direktora Narodne biblioteke Srbije i predsednika Bibliotekarskog društva Srbije poklonila je njegova ćerka, prevodilac na francuski jezik Dučića i Danojlića, gospođa Vesna Bernar. Zanimljivo je da se radi o važnim izdanjima srpskih knjiga, koje je njen otac preneo u Francusku, a koja su se sada vratila u Beograd.
Biblioteku dr Marka S. Markovića (1924-2012), teologa, doktora političkih nauka, istoričara, književnog kritičara i jednog od najboljih publicista srpske emigracije, poklonila je njegova ćerka prof. Svetlana Marković. Njen otac je kao vojnik Draže Mihailovića na kraju rata prebegao u Italiju, a kasnije u Francusku. Zato se u biblioteci nalaze veoma retki i do sada nepoznati primerci knjiga koje su srpski vojnici štampali u vojnim logorima u Italiji, kao i obimna emigrantska štampa sa različitih meridijana. Adligat je u februaru 2017. godine osnovao posebnu Biblioteku dijaspore koja se bavi prikupljanjem srpske emigrantske štampe.
Projekat prenosa ovih biblioteka u Srbiju značajno je pomogao osnivač Adligata i ugledni diplomata Milan Varadinović. On je doputovao za Pariz u sopstvenom aranžamnu, kako bi sa predsednikom Viktorom Lazićem orgnizovao preuzimanje pomenutih biblioteka.
Osnivač Adligata, poznati srpski orijentalista i ambasador Darko Tanasković (1948) poslao je za svoj legat u Adligatu knjige o Turskoj, islamu i arapskom svetu – teme kojima se naš vodeći orijentalista, turkolog i arabista najviše bavi. U Stalnoj misiji Republike Srbije pri Unesku na čijem je čelu, njegova ekselencija ambasador Tanasković primio je Lazića i Varadinovića. U srdačnoj atmosferi raspitivao se o aktivnostima Adligata u Srbiji i Francuskoj. Tokom posete Parizu, Laziću i Varadinoviću pružila je pomoć gospođa Nina Veličković, konzul Ambasade Republike Srbije.
U Adligat je, znatno pre biblioteke, stigao deo arhive Marka S. Markovića i njegovih predaka – dede po ocu Marka M. Markovića, fabrikanta i dvorskog knjižara porodice Karađorđević i dede po majci, Đorđa Jovanovića, ličnog lekara kralja Aleksandra Obrenovića, profesora Velike škole, jednog od osnivača Vrnjačke Banje, potomka Karađorđevog vojvode Janka Katića.
Najzanimljiviji poklon Svetlane Marković svakako su originalni meniji za svečane ručkove na dvoru kralja Aleksandra Obrenovića i kraljice Drage, na kojima se može pročitati šta se tih dana posluživalo na dvoru.
U ovoj dragocenoj arhivi pronađen je originalni dokument iz kancelarije kneza Miloša Obrenovića, original jednog od prvih srpskih telegrafa poslat pre 1882, pisma Velimira Valožića koji je 1854. godine otvorio izdavačku knjižaru – jedinu takvu u to vreme u Beogradu i Srbiji (Markovićev deda je bio dvorski knjižar porodice Karađorđević), dokumenta o bugarskim zarobljenicima pod srpskom komandom 1917. godine i mnoga druga arhivska građa od prvorazrednog značaja za proučavanje srpske istorije.
Originalni nacistički ratni proglasi koji su pronađeni u Markovićevoj arhivi, a koje su Nemci u jeku Drugog svetskog rata lepili po beogradskim banderama, baciće novo svetlo na ovaj istorijski period.
U Adligat je, u okviru Markovićevih spisa, stigao i deo arhive Srpskog kraljevskog pozorišta, uključujući originalne autorske ugovore za ugledne srpske glumce sa početka HH veka. S obzirom na to da je pozorišni arhiv izgoreo u bombardovanju 1941. godine, u Adligatu se sada nalazi značajan materijal za proučavanje srpske pozorišne istorije.
IZVOR: RTS
