Bugarski „preletači“ pod palicom velikih sila
Oficiri Carevine Bugarske na ulicama srpskih gradova u toku Drugog svetskog rata: u Nišu tokom parade nemačke okupatorske vojske Vermahta sa nemačkim oficirima, u jesen 1943. godine, i na ulicama Prokuplja (moguće Leskovca ili takođe Niša), sa oficirima sovjetske Crvene armije i partizanske NOVJ, u kasno leto 1944. godine.
Ovu naizgled neverovatnu promenu najteže su razumeli stanovnici južne Srbije koji nisu mogli da shvate kako su dojučerašnji surovi okupatori odjednom postali oslobodioci, i bukvalno u istim uniformama i oznakama. Deo tih nedoumica pratio je i određene partizanske oficire i vojnike, posebno iz jedinica koje su se borile protiv Bugara na tom istom terenu od 1941. godine.
Arhitekta ovog „novog“ angažmana bugarske armije na teritoriji Jugoslavije gde su preko noći od okupatora postali saveznici Titove vojske, bio je Josif Staljin, vođa Sovjetskog saveza: njegova procena je bila da će velika i dobro obučena bugarska armija, koju predvode školovani oficiri, sa uspehom čuvati leđa i bok njegovog Trećeg ukrajinskog fronta u prodoru ka Budimpešti i Beču, od nemačkih snaga u povlačenju iz Grčke.
Staljin nije imao poverenja u kapacitete i mogućnosti Titove partizanske vojske, što će se pokazati i kao ispravna procena kada se prilikom oslobađanja Niša od Nemaca bude pokazalo da zaplenjenom nemačkom tehnikom, tenkovima i borbenim vozilima, ne ume da upravlja niko od partizana, i da to jedino mogu Bugari…
Nova saveznička bugarska vojska na teritoriji Srbije podneće teške gubitke od svojih dojučerašnjih saveznika Nemaca u prodoru prema Prištini i Skoplju gde je trebalo da preseče nemačke linije povlačenja. Bugari će se, takođe, boriti na Sremskom frontu, gde će uz znatne gubitke obaviti svoj saveznički deo posla.
Tekst: Bane Gajić, istraživač istorije
