Bista zločinca Hortija u Mađarskom parlamentu

Piše: Aleksandar Veljić

Nikada nismo lagali Srbiju po pitanju rehabilitacije zlikovca Hortija, pa i sada iskreno kažemo da nismo šokirani postavljanjem Hortijeve biste u mađarski parlament budući da se već jednu deceniju istrajno odupiremo do juče tihoj rehabilitaciji mađarskog regenta i njegovih saučesnika.  Tu bistu doživljavamo kao zvanično okončanje preobražaja počinioca Genocida u heroja mađarske nacije.

Tokom protekle decenije naši članovi su uspeli da spreče pojedine rehabilitacije Hortijevih saučesnika.  Samo u slučaju pripadnika oružane formacije “Turanski lovci”, Tibora Kiša iz Vrbasa, neoborivim dokazima o njegovim zločinima nad Srbima i Jevrejima tri puta smo ubedili Viši sud u Novom Sadu da tog zlikovca ne rehabilituje.  A onda je, mimo zakona, taj predmet prebačen u Beograd i nama zaprečen pristup informacijama o daljem toku postupka.

Kada je budimpeštanski sud, kojim je predsedavao socijalista Bela Varga, oslobodio glavnokomandujućeg žandara u „Raciji“ 1942. u Novom Sadu, Šandora Kepira, na pritisak javnosti smo sazvali protest na gradskom trgu u Novom Sadu jula 2011.  Inače, da se ne bi pojavila na sudu kao ključan svedok protiv Kepira, zdravstvene vlasti su na ulici otele našu članicu Emu Merei i strpali je u ludnicu.

Kada je reformatska crkva u Budimpešti, čiji je pripadnik zlotvor Mikloš Horti, novembra 2013. godine postavila njegovu bistu u svom dvorištu, u Srbiji je jedino ovo Društvo pozvalo na protest u Novom Sadu pod geslom “O, strašan je glas tih što pod vodom dremlju!“  Ove i druge aktivnostima na sprečavanju veličanja i rehabilitacije Hortija i njegovih slugu većinom su ignorisali i mediji i državni organi.  Cilj je bio očigledan: da aktuelna mađarska vlast predstavi Hortija svetu ne kao Hitlerovog saveznika, nego kao svog heroja!

Obimna je naša arhiva o Hortijevim zločinima.  Imamo dokument koji nema nijedna druga organizacija: članak švedskog dopisnika iz Budimpešte iz 1943, kojem je mađarska vlada izjavila da je u “Raciji” 1942. u južnoj Bačkoj istrebljeno 10.000 Srba!  Uz to, jevrejski podaci su da je u istom pogromu ubijeno oko 2.000 Jevreja (Vladislav Rotbart, Jugosloveni u mađarskim zatvorima i logorima, Novi Sad: “Dnevnik”, 1988, str. 63).  Tu su i naši građani iz redova drugih naroda, na primer Albanac Jakob Goljane i musliman Ibro Pazalja iz Novog Sada.  Time smo dokazali da je istinski heroj, poslanik Endre Bajči Žilinski, opozicija hortijevcima, ispravno tvrdio da je u januarskom genocidu 1942. ubijeno 12.763 ljudi.  Te žrtve su bačene pod led Tise i Dunava da ih nikada ne možemo prebrojati!  I pored toga, ustanovili smo, poredeći pisane izvore i iskaze preživelih svedoka i rođaka Žrtava 5.876 imena žrtava “Racije”.

Pojedini mediji su objavili da je avgusta 1941. Horti naredio deportaciju 20.000 Jevreja iz Mađarske.  Reč je o izbeglim Jevrejima koji su našli utočište od nacista u Mađarskoj.  Mađarske Jevreje počeo je da deportuje pred kraj rata, pa su tokom 1944. i 1945. gasne komore Aušvica danonoćnim radom ugušile još 600.000 mađarskih Jevreja!  Naglim prekidom deportacija ostavio je u životu nekoliko hiljada budimpeštanskih Jevreja, pa je kao “spasitelj Jevreja” uspeo posle rata da otputuje u Ameriku, da bi se kasnije pojavio kao svedok na suđenju nacističkim glavešinama u Nirnbergu.

Čim su njegove trupe okupirale Bačku na katolički Uskrs aprila 1941, pobijeno je 3.500 Srba.  Mađarski istoričar Janoš Buzaši štaviše tvrdi da je tada ubijeno 8.350 civila (Buzasi Janos, Az Ujvideki “razzia”, Kossuth konyvkiado, 1963, prevod Svetislava Ruškuca (u rukopisu), citirano u knjizi Đorđa Vasića, Hronika o oslobodilačkom ratu u južnoj Bačkoj, Novi Sad 1969, str.30).  Zatim je usledilo proterivanje kolonista, optanata i dobrovoljaca u Prvom svetskom ratu.  Kako je Svetozar-Toza Marković 10. oktobra 1942. izvestio Vrhovni štab, do oktobra 1941. Hortijevci su u Bačkoj pogubili 15.000 duša, a oko 60.000 zatvorili u koncentracione logore ili proterali (Svetozar Toza Marković, Izabrani spisi, str. 372).  A koliko li je Bačvana stradalo na Istočnom frontu u sklopu mađarskih „radnih bataljona“ kojima je Mađarska, kao Hitlerova saveznica, pomagala svog saveznika u pohodu na Rusiju!?

Pošto mu Nemci nisu dopustili dalja proterivanja, Horti je za mnoge preostale Srbe osnovao logore, od kojih je najpoznatiji Šarvar.  Od gladi, studeni i nehigijene u tim logorima skončalo je 8.027 Srba iz Bačke i Baranje (Srbija u ratu i revoluciji 1941-1945, Beograd: Srpska književna zadruga, 1976, str. 472).  Do kraja maja 1941. Horti je preko Dunava i Drave predao ustašama 42.000 Srba za Jasenovac (Dr Danilo Urošević, Srbi u logorima Mađarske, Novi Sad: Papirus, 26).  Već svi ovi brojevi jasno svedoče da je Horti odgovoran za znatno veći broj žrtava u Bačkoj od onog koji su objavili mediji – 20.000!

Neljudsko lice krvoloka Hortija iskazalo se u svirepoj, krvavoj, zverskoj januarskoj “Raciji” 1942., genocidu koji su počinili državni organi Mađarske pod njegovim rukovodstvom: vojska, žandarmerija i policija.  Naša analiza podataka u državnim institucijama, neobjavljenih rukopisa, objavljenih spiskova i knjiga, arhivske građe i svedočenja preživelih i rođaka žrtava, doveli su nas do identiteta 5.867 pobijenih žrtava genocidne “Racije”.  Znamo da to nije potpun broj, jer, recimo, nismo uspeli da identifikujemo 50 istrebljenih romskih porodica na Mošorinskom bregu, niti oko 150 Slovaka iz Kisača koji su tokom “racije” pohapšeni, oterani u mađarske kazamate i više se nisu vratili.  No, i ovaj broj identifikovanih žrtava “Racije” su dokaz o ratnim zločinima regenta Hortija, i to:

Vilovo 65 ubijenih Srba; Gardinovci 47 ubijenih Srba; Gospođinci 95 žrtava (84 Srba, 10 Jevreja, 1 Rusin); Đurđevo 344 žrtava (266 Srba, 42 Rusina, 28 Bunjevaca, 1 Nemac, 6 potomaka mešovitih brakova); Žabalj 795 žrtava (706 Srba, 55 Jevreja, 25 Roma, 5 Mađara, 1 Rusin, 3 potomka mešovitih brakova); Lok 52 žrtve (51 Srbin, 1 Mađar); Mošorin 236 žrtava (200 Srba, 34 Roma, 1 Mađarica, 1 Rusin); Srbobran 3 žrtve (2 Srbina, 1 Jevrejin); Temerin 50 žrtava (45 Jevreja, 2 Mađarice, 3 potomka mešovitog braka); Titel 59 žrtava (56 Srba, 1 Jevrejin, 1 Mađar, 1 potomak mešovitog braka); Čurug 1.356 (1.221 Srba, 100 Jevreja, 31 Roma, 2 Mađara, 2 Rusa); Šajkaš 27 žrtava (26 Srba, 1 Jevrejka); Novi Sad 2.358 žrtava (737 Srba, 1.384 Jevreja, 3 Bunjevca, 5 Makedonaca, 65 Mađara, 23 Nemaca, 6 Poljaka, 22 Rusa, 7 Rusina, 20 Slovaka, 8 Slovenaca, 42 Hrvata, 4 Čeha, 1 Albanac, Rumun i musliman i 27 potomaka mešovitih brakova); Bečej 380 žrtava (181 Srba, 189 Jevreja, 4 Mađara, 4 Hrvata, 1 Čehinja, Rusinka i potomk mešovitog braka).

Ne smatramo da je ikakav protest državnih organa i prikladan odgovor na ovaj zločin ponovnog ubijanja Hortijevih žrtava!  Društvo za očuvanje sećanja na Holokaust zahteva od sadašnjih narodnih poslanika, posebno od onih koji pripadaju partijama koje su se oglasile protiv ovog prekrajanja istorije, da bez odlaganja donesu odavno odocnelu Deklaraciju Narodne Skupštine Republike Srbije o osudi genocida Hortijeve Mađarske protiv civilnog stanovništva u Bačkoj počinjenih 1941-1944. godine.  Jer, sličnu deklaraciju je Narodna skupština donela juna 2013. godine na zahtev Saveza vojvođanskih Mađara, kojom je osudila posleratne akte protiv mađarskih civila u Vojvodini!  To je, inače, bio još jedan korak ka rehabilitaciji Hortija i njegovih saučesnika u ratnim zločinima pošto mađarskim civilima koji su navodno nevini stradali od komunista Savez vojvođanskih Mađara svrstava i ratne zločince, što se otkrilo kada se podigla bura zbog spomenika koje novosadske vlasti danas podižu na Limanu.

Pošto ni mnogi Jevreji ne znaju za Hortijeva zverstva u Bačkoj protiv Jevreja i drugih, predlažemo izraelskom Knesetu da donese sličnu Deklaraciju.  Rado bismo takvu Deklaraciju predložili i Oršaghazu, to jest Parlamentu Mađarske, ali pošto je u tom zdanju bista dželata Bačke, ta deklaracija bi predstavljal izrugivanje žrtvama.

Naša dokumentacija i Spomen spiskovi identifikovanih Žrtava januarske “Racije” 1942. stoje na raspolaganju svim institucijama, medijima i građanima.

*Autor je predsednik Društva za očuvanje sećanja na Holokaust