Nezvanični Srbi u Vukovom Beču

U glavnom gradu Austrije živi više od 180.000 Srba i po brojnosti su odmah iza Austrijanaca, ali su neorganizovani i nesložni i nisu priznati ni kao manjina 

Piše: Dr Marko Lopušina

Beč je danas veliki centar srpstva u dijaspori. Beč je danas glavni grad iseljenih Srba.

Ove dve rečenice dvojice naučnika, dr Predraga Markovića i dr Vladimira Grečića iz Beograda najbolje odslikavaju prisustvo srpske zajednice u austrijskoj prestonici danas.

Moja istraživanja su pokazala da u glavnom gradu Austrije živi više od 180.000 Srba. Najviše ih je poreklom iz Srbije i BiH. Istorija austrijskih Srba u Beču je stara pet vekova. Austrijanci su prve srpske doseljenike zvali Raci ili šumski ljudi. Ili Šumadinci. Najpoznatiji prvi Srbin na bečkom dvoru bio je grof Đorđe Branković.

U čitavoj Austriji i samom Beču ima oko hiljadu srpskih toponima. Samo u austrijskoj prestonici danas postoji najmanje 50 (pedeset) srpskih mesta sa punim adresama, za koje naša i austrijska javnost treba da zna i treba da ih posećuje kao istorijski trag srpstva ili kao turističku destinaciju. Među njima ističu se spomenik Vuku Karadžiću, spomen ploča njegovoj ćerci Mini Karadžić, spomen park Diane Budisavljević, srpske snajke i heroine Drugog svetskog rata, trg Beograd i četiri hrama Srpske pravoslavne crkve.

Postoji još najmanje 50 (pedseset) srpskih tragova u Beču, koji nisu zvanično upisani i obeleženi. I nih treba da posećujemo, da ne zaboravimo da je Vukov Beč grad i srpskog naroda.

Istoričari za austrijski glavni grad vrlo često kažu da je – Vukov Beč. I to s razlogom, jer je reformator srpskog jezika Vuk Stefanović Karadžić (1787-1864) pola veka živeo i radio u Beču. U glavni grad je stigao iz Zemuna 1813. godine. U ovoj carskoj prestonici Vuk je stvorio sa Anom Kraus porodicu sa 13 dece, od koji su samo ćerka Mina i sin Dimitrije ostali živi. Stvorio je Vuk S. Karadžić u Beču i nešto epohalno, srpsku ćiriličnu pismenost i srpski jezik.

Nije Vuk slučajno odabrao carski grad na Dunavu za svoje stanište.  Područje ovog grada svrstava se među najstarije ljudske naseobine na svetu. Ovaj carski grad bio je sedište imperatora Svetog rimskog carstva, glavni grad Austrijskog carstva, potom prestonica Austrougarske monarhije, kada je i dostigao svoj vrhunac krajem 19. veka. Sa oko 2.000.000 stanovnika predstavljao je tada četvrti grad po veličini na svetu.

Od 1918. godine Beč je prestonica Republike Austrije, glavni grad istoimene pokrajine i centar svetskih i evropskih zbivanja. Ovo je grad sa 124 nacije, koje žive i razvijaju se u njemu. Među njima smo i Srbi.

U zvaničnim dokumentima Beča srpski narod se prvi put pominje 1670. godine kada je car Leopold Prvi opunomoćio Srbe i Jermene da posreduju u trgovini zapada i istoka. Pri­sus­tvo Srba u Beču evi­den­tno je, neposredno pre i posle uki­da­nja tur­ske op­sa­de 1683. go­di­ne. Srbi tada masovno naseljavaju deo Ratzenviertel (Raška) izvan zidina grada.

Vrata carskog grada na lepom plavom Dunavu pored plemstva i sveštenstva u 18. veku otvarali su i srpski intelektualci. Matematičar, astronom, fizičar, geodet, inženjer, filozof i pesnik Ruđer Josip Bošković, prosvetitelji Dostej Obradović i Vuk S. Karadžić.  

Veliki reformator, pisac i sakupljač narodnih umotrvorina Vuk S. Karadžić je u Beču postao simbol srpske kulture i najpoznatiji predstavnik generacija srpskih intelektualaca, koji su se školovali i radili u austrijskoj prestonici. Mnogi od njih su bili diplomci, ali i profesori Bečkog univerziteta i članovi Austrijske akademije nauka. Svojim aktivnostima Srbi su ostavili brojne tragove u austrijskoj prestonici.

Jer, dok su srpski seljaci kao graničari štitili bečku monarhiju od napada spolja, srpski intelektualci su iznutra gradili i Beč i Austriju. Jedan od takvih graditelja, bio je na primer, arthitekta Milutin Milanković, koji je ostavio zidane srpske tragove u Beču. On je zidao Beč i Austriju, a Austrijanci su ovog naučnika poreklom iz Dalja, uhapisli, deportovali u Peštu i tamo držali tokom Velikog rata u zatočeništvu.

Ovde su stvarali pisci i slikari Branko Radičević, Petar Petrović Njegoš, Laza Kostić, Stjepan Mitrov Ljubiša, Đura Jakšić, Jovan Jovanović Zmaj, Petar Kočić, Paja Jovanović, Uroš Predić, nobelovac Ivo Andrić, Nikola Tesla, Milo Dor, Bogdan Bogdanović, ili profesor harmonike Jovica Filipović i mnogi drugi umetnici i naučnici.

Ovu inteligenciju nadjačali su srpski radnici i seljaci kada su krajem šezdesetih prošlog veka masovno, posle sporazuma Beograda i Beča o angažovanju jugoslovenske jeftine radne snage za razvoj Austrije. Tadašnja vlast Jugoslavije je strogo vodila računa o obrazovanju, radu i društvenom naših životu gastarbajtera. Kada se SFRJ raspala, a Srbija uzdigla, brigu o našim radnicima u Austriji i Beču, preuzeli su srpski ambasadori iz Beograda i Sarajeva, i niko više.

Od 1969. godine do danas u Beču je osnovano i radilo 115 srpskih klubova i Zajednica srpskih klubova. Kako sam saznao u Ambasadi Republike Srbije danas u glavnom gradu Austrije ima oko tridesetak srpskuh klubova, društava, udruženja, centara i saveza.

U Austriji prema evidenciji Ministarstva spoljnih poslova Srbije, postoji oko sto registrovanih klubova u devet pokrajina. Reč je o različitim kulturno-umetničkim društvima, folklornih, zavičajnih i sportskih udruženja i klubova. Najveći broj je, zbog koncertacije naših građana, aktivan u pokrajini i gradu Beč. Ovaj broj organizacija naših građana varira, jer pojedini klubovi egzistiraju samo na papiru i nisu registrovani kod austrijskih vlasti. Neki su ugašeni, neki su preregistrovani, a neki premešteni.

Na listi neregistroavnih, odnosno ilegalnih i divljih srpskih klubova najviše je u Austriji onih koji se bave folklorom, raznim sportovima, ali ima i onih, koji plediraju da se bave nacionalnim pitanjima.

-Nažalost, većina naših klubova su divlji. Nisu prijavljeni austrijskim vlastima i funkcionišu po privatnoj volji njihovih osnivača – rečeno mi je u našoj ambasadi.

A to znači da vođe i članovi klubova i društava ne poštuju austrijske zakone, koji nalažu obavezno registrovanje kod bečke policije. Drugo znači da time što su “divlji” srpski klubovi i društva nisu subjekt društvenoj i kulturnog života Beča. Oni nikoga ni za šta ne pitaju, niti iko njih bilo šta pita. Treće, kao neprijavljene institucije stranih radnika, naši klubovi i društva ne dobijaju donacije, sufinansiranja i druga finansijska davanja države Austrije i Grada Beča.

Čak 80.000 Srba uzelo je austrijsko državljanstvo. Iako Austrija zabranjuje dvojno državljanstvo i posedovanje srpskog pasoša, mnogi naši ljudi se hvale da “podvaljuju Austrijancima”. I pokazuju zabranjeni srpski pasoš.

U Austrije nije dozvoljeno da stranci otvaraju škole za svoje potmke, jer država ima sistem obrazovanja dece gastarbajtera. Srbi opet mimo pravila Austrije, privatno otvaraju “dopunske škole srpskog istorije i ćirilice”, kako vole da se hvale. Časovi se naplaćuju roditeljima dece po 5 evra.

U Beču naša Srpska pravoslavna crkva nema status verske zajednice, a srpski narod nema status nacionalne manjine. Bez verskog i nacionalnog statusa Srbi u Beču su nezvaničan narod. To za posledicu ima lažno predstavljanje srpskog naroda od strane pojedinaca iz takvih klubova kod stranaca u zemlji boravka. I gubljenje prilike da se od zemalja domaćina dobije zvanično priznanje i podrška za rad.

Turci, kojih ima manje od Srba, ali su mnogo bolje organizovani su, zvaničan narod i politički subjekt Austrije i Beča. Oni su politički aktivni preko svojih klubova i austrijskih stranaka, čiji su članovi. Turci uživaju sve privilegije austrijskog društva, ali, takođe, nisu nacionalna manjina. To su samo Gradištanski Hrvati.

U čemu je srpski problem u Beču. u srpskoj neslozi, egoizmu vođa zajednice i jajarskoj politici. Za poslednjih pola veka u srpskoj zajednici čelnici su bili desetorica istih ljudi, koji su je privatizovali i komercijalizovali. Klubove i društva su koristili za lično bogaćenje, jer su samo oni imali monopol na saradnju sa Gradom Bečom i austrijskim sindikatom.

Taj sindikat kao državna institucije pokazuje da su Srbi u Austriji i Beču i dalje samo jeftina i “divlja” radna snaga. I da im se ne da da budu nacionalna manjina, iako su Srbi autothoni narod u Austriji, jer ruku na srce, mi to nismo ni tražili na ozbiljan i legalan politički način.