Krista i Đurica Đorđević – saputnici u dobročinstvu

Među ljudima koji su nesebično pomagali druge celog svog životnog veka nalazi se, i danas malo poznati bračni par, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu dr Đurica Đorđević i njegova supruga u to vreme dvorska dama, a kasnije nakon njegove smrti saradnica NOB-a i društveno politička radnica, Kristina – Krista Đorđević rođena Šumanović.

Dvoje saučesnika na stvaranju boljeg društva i širenju dobročinstva, mecenstva i humanosti. Priču o njima otkriva i slikovit reljef na njihovoj zajedničkoj grobnici na Novom groblju u Beogradu, rad istaknutog vajara Sretena Stojanovića, čiju sudbinu je u mnogo čemu odredilo dobročinstvo upravo porodice Đorđević.

Prof. dr Đurica Đorđević je bio Srbin iz Hrvatske, rođen je u Grubišnom polju 1885. godine. Studije medicine završio je u Beču 1909. godine. Nakon završenih studija nastavio je stručno usavršavanje iz oblasti dermatovenerologije kod čuvenih profesora Finger i Arninga, a od 1912. godine radio je u Zagrebu na Dermatološkom odeljenju bolnice Braća od milosrđa.

Tokom Prvog svetskog rata radio je kao vojni lekar. Posle rata, 1918. godine, preselio se u Beograd, gde je postao šef Poliklinike za kožne i polne bolesti i docent na Medicinskom fakultetu u Beogradu. Na Medicinskom fakultetu postepeno je napredovao do zvanja redovnog profesora. Izdvojio se svojim znanjem i stručnošću iz oblasti dermatovenerologije, tako da je na Medicinskom fakultetu u Beogradu osnovao Katedru za dermatovenerologiju i Kliniku za kožne i venerične bolesti.

Đurica je bio i počasni član brojnih inostranih udruženja dermatologa, ali ono po čemu se izdvajao, pored njegovog stručnog i naučnog rada, bila je njegova humanost. Tokom Prvog svetskog rata, kao vojni lekar u Zagrebu, organizovao je spašavanje velikog broja politički nekorektnih Srba i Hrvata od slanja na najopasnije delove austrijskog fronta. Posle rata pružao je finansijsku podršku i ljudima koji su došli iz internacije (zarobljeništva) kao i brojnoj deci iz Bosne i Hercegovine koja su izgubila roditelje. Mnoge je tokom školovanja primio da žive u njegovom domu. U svom dobročinstvu Đurica je našao veliku podršku i, kasnije, nakon njegove smrti, nastavljača u toj često teškoj borbi za opšte dobro, suprugu Kristinu – Kristu.

Kristina Krista Đorđević rođena je 1892. godine u Zagrebu, od oca Svetislava Šumanovića, doktora pravnih nauka, advokata i političara, narodnog poslanika i podbana Kraljevine Hrvatske i Slavonije, i majke Katarine. Otac joj je bio poreklom iz Šida, a njegov bratanac je bio čuveni slikar Sava Šumanović. Kristini je majka umrla kada je imala tri godine. Otac ju je slao na školovanje u austrijske internate gde je studirala jezike u Beču. Đurica i Krista su se upoznali u Zagrebu i venčali nakon završetka Prvog svetskog rata, kada prelaze u Beograd. Od tada počinje njihova intenzivna humanitarna delatnost. Imali su dovoljno sredstava, a nisu imali dece tako da su bili dobrotvori siromašnih studenata, ali i mecene mnogih talentovanih umetnika, medu kojima se posebno izdvojio vajar Sreten Stojanović, koga je Đurica Đorđević poslao na školovanje u Beč.

Sreten Stojanović je učio kod profesora Celeznog i kod profesora Romana Levandovskog, Rodenovog đaka u Beču, a nakon toga odlazi na usavršavanje u Pariz, da bi nakon povratka u svoju zemlju bio izuzetan i priznat umetnik. Krista je pored podržavanja Đurice u mecenstvu i sama bila angažovana u drugim plemenitim akcijama: učestvovala je u izgradnji umetničkog Paviljona „,Cvijeta Zuzorić“ na Kalemegdanu i kasnije u radu Društva prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić”, koji je izrastao u centralnu umetničku ustanovu u Beogradu, bila je predsednica uprave ovog Društva od oktobra 1938. godine. U kuci Đurice i Kriste okupljali su se brojni umetnici: slikari Milo Milunović, Jovan Bijelić, Sava Šumanović, Ignjat Job, kompozitori Petar Konjović, Kosta Manojlović, Miloje Milojević, književnici Miloš Crnjanski, Tin Ujević, Branislav Nušić, Milan Rakić, vajari Lojze Dolinar, Toma Rosandić, Sreten Stojanović i drugi.

Kuća Đurice i Kriste Đorđević u ulici Strahinjića bana u Beogradu bila je ukrašena reljefom i skulpturama Sretena Stojanovića, Tome Rosandića, Lojza Dolinara, Petra Palavičinija i drugih, a u samoj kući se nalazio veliki broj umetničkih slika. Kuća je stradala u Šestoaprilskom bombardovanju Beograda 1941. godine, a jedan od retkih reljefa koji je ostao sačuvan, a da oslikava lepotu koju su umetnici uzvratili svojim mecenama, nalazi se na grobnici porodice Đorđević na Novom groblju u Beogradu.

Posle smrti Đurice Đorđevića 1935. godine, na prvu godišnjicu njegove smrti, njegove kolege su osnovale „Fondaciju dr Đorđe-Đurica Đorđević“, a na grobnici mu je reljef izradio njihov najverniji prijatelj, koga su pomagali, vajar Sreten Stojanović. Beli mermerni nadgrobni spomenik u stvari predstavlja uzdignutu horizontalno položenu ploču sa reljefom u kojem je predstavljena simbolička predstava devojke na kolenima, spuštene glave, sa rukama ispruženim prema brodu koji odlazi morem – simbol velike tuge i opraštanja sa dušom koja odlazi na večni put.

Krista je nakon smrti supruga nastavila da pomaze siromašne studente, polako prihvatajući nove revolucionarne – komunističke ideje. Družila se sa Ivom Lolom Ribarom, preko koga je stupila u kontakt sa Josipom Brozom Titom, Rodoljubom Čolakovićem i drugima. U njenom stanu je ilegalno boravio Rodoljub Čolaković i dva puta Josip Broz Tito, koga je prepoznala tek na plakatima iz 1942. godine. Po nalogu KPJ tokom 1940. godine nekoliko puta je odlazila u Pariz i tamo prenosila partijski novac. Tito je 1941. godine Kristi dao na čuvanje veću količinu zlatnika koje je dobio od Kominterne za potrebe rada KPJ. Ovi zlatnici stradali su u bombardovanju Beograda, da bi ih posle rata Krista pronašla pretvorene u grumen zlata pomešan s malterom i ugljenisan. Grumen zlata je vratila Titu.

Pošto joj je kuća bila srušena, jedno vreme na početku okupacije 1941. godine stanovala je kod svog velikog prijatelja vajara Sretena Stojanovića. Zbog straha od odmazde prešla je u unutrašnjost Srbije, odakle je nastavila da održava veze sa članovima Komiteta. Kraće vreme je ponovo boravila u Beogradu, a pri kraju rata prebačena je na oslobođenu teritoriju 1944. godine. Odlazi u London i od Vlade u egzilu preuzela je Crveni krst. Krajem oktobra 1944. vratila se u oslobođeni Beograd. Bila je prva predsednica Antifašističkog fronta žena Srbije, stalni član Socijalnog komiteta OUN-a. Potom je bila predsednik Crvenog krsta Srbije i na kraju načelnik Saveznog komiteta za kulturne veze sa inostranstvom.

Bila je 1960. godine osnivač i prvi predsednik Društva prijatelja Narodnog muzeja u Beogradu, kome je 1973. godine poklonila sve slike svog brata od strica Save Šumanovića, kao i druga umetnička dela iz svog doma, među kojima su bile slike i skulpture prikupljene poklonima samih autora: Sretena Stojanovića, Pede Milosavljevića, Marka Čelebonovića, Mila Milunovića, Ivana Tabakovića, Mice Popovića i dr. I kasnije u penzionerskim danima ostala je u kontaktu sa Josipom Brozom Titom, koji joj je svake Nove godine slao korpu južnog voća iz vrta na Brionima.

Preminula je 1981. godine u Beogradu i sahranjena je pored svog supruga Đurice na Novom groblju. Spomenik, rad vajara Sretena Stojanovića, danas predstavlja svedočanstvo o humanosti i hrabrosti dvoje ljudi koji su dali toliki doprinos razvoju srpske umetnosti, ali i tolikim mladim ljudima koji su se iškolovali zahvaljujući njihovoj pomoći.

Izvor: P-portal/Violeta Obenović