Krista i Đurica Đorđević – saputnici u dobročinstvu

Među ljudima koji su nesebično pomagali druge celog svog životnog veka nalazi se, i danas malo poznati bračni par, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu dr Đurica Đorđević i njegova supruga u to vreme dvorska dama, a kasnije nakon njegove smrti saradnica NOB-a i društveno politička radnica, Kristina – Krista Đorđević rođena Šumanović.

Dvoje saučesnika na stvaranju boljeg društva i širenju dobročinstva, mecenstva i humanosti. Priču o njima otkriva i slikovit reljef na njihovoj zajedničkoj grobnici na Novom groblju u Beogradu, rad istaknutog vajara Sretena Stojanovića, čiju sudbinu je u mnogo čemu odredilo dobročinstvo upravo porodice Đorđević.

Krista Đorđević, foto: Istorijski arhiv Beograda

Prof. dr Đurica Đorđević je bio Srbin iz Hrvatske, rođen je u Grubišnom polju 1885. godine. Studije medicine završio je u Beču 1909. godine. Nakon završenih studija nastavio je stručno usavršavanje iz oblasti dermatovenerologije kod čuvenih profesora Finger i Arninga, a od 1912. godine radio je u Zagrebu na Dermatološkom odeljenju bolnice Braća od milosrđa.

Tokom Prvog svetskog rata radio je kao vojni lekar. Posle rata, 1918. godine, preselio se u Beograd, gde je postao šef Poliklinike za kožne i polne bolesti i docent na Medicinskom fakultetu u Beogradu. Na Medicinskom fakultetu postepeno je napredovao do zvanja redovnog profesora. Izdvojio se svojim znanjem i stručnošću iz oblasti dermatovenerologije, tako da je na Medicinskom fakultetu u Beogradu osnovao Katedru za dermatovenerologiju i Kliniku za kožne i venerične bolesti.

Đurica je bio i počasni član brojnih inostranih udruženja dermatologa, ali ono po čemu se izdvajao, pored njegovog stručnog i naučnog rada, bila je njegova humanost. Tokom Prvog svetskog rata, kao vojni lekar u Zagrebu, organizovao je spašavanje velikog broja politički nekorektnih Srba i Hrvata od slanja na najopasnije delove austrijskog fronta. Posle rata pružao je finansijsku podršku i ljudima koji su došli iz internacije (zarobljeništva) kao i brojnoj deci iz Bosne i Hercegovine koja su izgubila roditelje. Mnoge je tokom školovanja primio da žive u njegovom domu. U svom dobročinstvu Đurica je našao veliku podršku i, kasnije, nakon njegove smrti, nastavljača u toj često teškoj borbi za opšte dobro, suprugu Kristinu – Kristu.

Kristina Krista Đorđević rođena je 1892. godine u Zagrebu, od oca Svetislava Šumanovića, doktora pravnih nauka, advokata i političara, narodnog poslanika i podbana Kraljevine Hrvatske i Slavonije, i majke Katarine. Otac joj je bio poreklom iz Šida, a njegov bratanac je bio čuveni slikar Sava Šumanović. Kristini je majka umrla kada je imala tri godine. Otac ju je slao na školovanje u austrijske internate gde je studirala jezike u Beču. Đurica i Krista su se upoznali u Zagrebu i venčali nakon završetka Prvog svetskog rata, kada prelaze u Beograd. Od tada počinje njihova intenzivna humanitarna delatnost. Imali su dovoljno sredstava, a nisu imali dece tako da su bili dobrotvori siromašnih studenata, ali i mecene mnogih talentovanih umetnika, medu kojima se posebno izdvojio vajar Sreten Stojanović, koga je Đurica Đorđević poslao na školovanje u Beč.

Sreten Stojanović je učio kod profesora Celeznog i kod profesora Romana Levandovskog, Rodenovog đaka u Beču, a nakon toga odlazi na usavršavanje u Pariz, da bi nakon povratka u svoju zemlju bio izuzetan i priznat umetnik. Krista je pored podržavanja Đurice u mecenstvu i sama bila angažovana u drugim plemenitim akcijama: učestvovala je u izgradnji umetničkog Paviljona „,Cvijeta Zuzorić“ na Kalemegdanu i kasnije u radu Društva prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić”, koji je izrastao u centralnu umetničku ustanovu u Beogradu, bila je predsednica uprave ovog Društva od oktobra 1938. godine. U kuci Đurice i Kriste okupljali su se brojni umetnici: slikari Milo MilunovićJovan Bijelić, Sava Šumanović, Ignjat Job, kompozitori Petar KonjovićKosta ManojlovićMiloje Milojević, književnici Miloš Crnjanski, Tin UjevićBranislav NušićMilan Rakić, vajari Lojze DolinarToma Rosandić, Sreten Stojanović i drugi.

Kuća Đurice i Kriste Đorđević u ulici Strahinjića bana u Beogradu bila je ukrašena reljefom i skulpturama Sretena Stojanovića, Tome Rosandića, Lojza Dolinara, Petra Palavičinija i drugih, a u samoj kući se nalazio veliki broj umetničkih slika. Kuća je stradala u Šestoaprilskom bombardovanju Beograda 1941. godine, a jedan od retkih reljefa koji je ostao sačuvan, a da oslikava lepotu koju su umetnici uzvratili svojim mecenama, nalazi se na grobnici porodice Đorđević na Novom groblju u Beogradu.

Grobnica Đurice i Kriste Đorđević, foto: Olivera Radović

Posle smrti Đurice Đorđevića 1935. godine, na prvu godišnjicu njegove smrti, njegove kolege su osnovale „Fondaciju dr Đorđe-Đurica Đorđević“, a na grobnici mu je reljef izradio njihov najverniji prijatelj, koga su pomagali, vajar Sreten Stojanović. Beli mermerni nadgrobni spomenik u stvari predstavlja uzdignutu horizontalno položenu ploču sa reljefom u kojem je predstavljena simbolička predstava devojke na kolenima, spuštene glave, sa rukama ispruženim prema brodu koji odlazi morem – simbol velike tuge i opraštanja sa dušom koja odlazi na večni put.

Krista je nakon smrti supruga nastavila da pomaze siromašne studente, polako prihvatajući nove revolucionarne – komunističke ideje. Družila se sa Ivom Lolom Ribarom, preko koga je stupila u kontakt sa Josipom Brozom Titom, Rodoljubom Čolakovićem i drugima. U njenom stanu je ilegalno boravio Rodoljub Čolaković i dva puta Josip Broz Tito, koga je prepoznala tek na plakatima iz 1942. godine. Po nalogu KPJ tokom 1940. godine nekoliko puta je odlazila u Pariz i tamo prenosila partijski novac. Tito je 1941. godine Kristi dao na čuvanje veću količinu zlatnika koje je dobio od Kominterne za potrebe rada KPJ. Ovi zlatnici stradali su u bombardovanju Beograda, da bi ih posle rata Krista pronašla pretvorene u grumen zlata pomešan s malterom i ugljenisan. Grumen zlata je vratila Titu.

Vitraž u zgradi u Jurišićevoj ulici u Zagrebu, delo Save Šumanovića, foto: Jovica Drobnjak

Pošto joj je kuća bila srušena, jedno vreme na početku okupacije 1941. godine stanovala je kod svog velikog prijatelja vajara Sretena Stojanovića. Zbog straha od odmazde prešla je u unutrašnjost Srbije, odakle je nastavila da održava veze sa članovima Komiteta. Kraće vreme je ponovo boravila u Beogradu, a pri kraju rata prebačena je na oslobođenu teritoriju 1944. godine. Odlazi u London i od Vlade u egzilu preuzela je Crveni krst. Krajem oktobra 1944. vratila se u oslobođeni Beograd. Bila je prva predsednica Antifašističkog fronta žena Srbije, stalni član Socijalnog komiteta OUN-a. Potom je bila predsednik Crvenog krsta Srbije i na kraju načelnik Saveznog komiteta za kulturne veze sa inostranstvom.

Bila je 1960. godine osnivač i prvi predsednik Društva prijatelja Narodnog muzeja u Beogradu, kome je 1973. godine poklonila sve slike svog brata od strica Save Šumanovića, kao i druga umetnička dela iz svog doma, među kojima su bile slike i skulpture prikupljene poklonima samih autora: Sretena Stojanovića, Pede Milosavljevića, Marka Čelebonovića, Mila Milunovića, Ivana Tabakovića, Mice Popovića i dr. I kasnije u penzionerskim danima ostala je u kontaktu sa Josipom Brozom Titom, koji joj je svake Nove godine slao korpu južnog voća iz vrta na Brionima.

Preminula je 1981. godine u Beogradu i sahranjena je pored svog supruga Đurice na Novom groblju. Spomenik, rad vajara Sretena Stojanovića, danas predstavlja svedočanstvo o humanosti i hrabrosti dvoje ljudi koji su dali toliki doprinos razvoju srpske umetnosti, ali i tolikim mladim ljudima koji su se iškolovali zahvaljujući njihovoj pomoći.

Izvor: P-portal/Violeta Obenović

 

 

Оставите одговор

Ваша адреса е-поште неће бити објављена. Неопходна поља су означена *