Ušće 1940. – ovde je bio monstruozni logor

Veliki transporti Nemaca napuštaju delove Rumunije u kojima su živeli više vekova, kao deo dogovora Hitlera sa Staljinom, nakon sovjetske nasilne okupacije te oblasti (Rumuniji je to kasnije bio razlog za priključivanje napadu na SSSR), i Dunavom se prebacuju u Nemačku.

Na tom putu izbeglištva u Beogradu je na mestu gde je danas tržni centar Ušće, bio organizovan veliki prihvatni logor za ove ljude. Knez namesnik Pavle Karađorđević i jugoslovenska vlada su na ovaj aranžman pristali u svetlu poboljšanih političkih i privrednih veza sa Trećim rajhom u to vreme. Nacisti su, pak, na ovaj način, osim svoje mantre o Dunavu kao nemačkom krvotoku Trećeg rajha, istovremeno pripremali teren za jedan monstruozniji poduhvat.

Otvaranju kampa je prisustvovala i supruga Hajnriha Himlera, šefa SS, čiji ljudi su sprovodili čitav projekat.

U barakama koje su napravljene za privremeni smestaj izbeglih Nemaca već iduće godine, nakon agresije na Jugoslaviju, isti ti SS-ovci će uspostaviti strašni logor „Semlin“ (Sajmište) i u barake smeštati grupe logoraša određene za uništenje, najpre beogradske Jevreje, a zatim i Srbe iz ustaške NDH, određene za trijažu nakon koje bi bili oterani na prinudni rad po rudnicima širom okupirane Evrope, od Bora do Norveške, ili bivali vraćani u Jasenovac na klanje ukoliko nisu mogli da rade (deca, stari, bolesni).

Zajedno sa tim nesrećnim ljudima, u barakama će vremenom biti smeštani i oboreni saveznički avijatičari, ratni zarobljenici iz drugih zemalja… Deo baraka biće uništen, zajedno sa delom sužnjih, u jednom od savezničkih bombardovanja Beograda aprila 1944.

Konačno će biti sravnjene tek 1948. sa početkom nasipanja novobeogradske močvare (radne akcije). Od 1945. do 1948. biće, nažalost, opet u primarnoj funkciji, samo sa drugom vrstom zatvorenika: služiće za smeštaj nemačkih ratnih zarobljenika ali i civila, najviše iz Zemuna i okoline. A počelo je kao pomoć ugroženim izbeglicama…

Tekst i fotografija: Bane Gajić