Toponimi svih Srba sveta (2)
Srpski narod je mali po broju ljudi, ali veliki po svojim tragovima u svetu, Srbi su pristuni na svim kontinentima toliko da su srpska imena utkana u čak 150.000 toponima
Piše: Marko Lopušina
Osmog decembra 2024. godine na Karibima su osvešteni zvonici novog srpskog hrama, koju su vernici prozvali karibska Gračanica. Bogolsužio je vladika Kirilo, episkop buenosajreski i južno-centralno američki u Punta Kani u Dominikanskoj Republici.
Sasluživali su otac Simeon Sergio Lopez, Kolumbijanac, inače sveštenik SPC u Medeljinu i arhimandrit Evstatije Miloš Azdejković, koji inače i vodi poslove oko gradnje ovog jedinog pravoslavnog hrama na Karibima. Hram Svetog Nikole je izgrađen po blagosloslovu blaženopočivšeg mitropolita južno-američkog Amfilohija i uz donacije porodica Miranović iz Podgorice, Trajkovski i Stefanov iz Skoplja. Ovo je prvi hram Srpske pravoslavne crkve na Karibima i prvi istorijski trag prisustva srpskog naroda na ovim prostorima Dominikanske Republike.
Samo nekoliko nedelja ranije u Čikagu je vladika Longin, episkop Eparhije severno-američke osveštao srpski novi hram Svetog Nikole u prisustvu stotine vernika. Udareni su istovremeno temelji srpske crkve u Solt Lejk sitiju. Ovo je 21 po redu nova crkva, koja je poslednjih godina podignuta i osveštana u Čikagu i okolini, na teritoriji koju srpski narod vekovima naseljava.
Kako tvrde američki naučnici na prostoru SAD srpski narod ima više od 53.000 toponima, pa je crkva Svetog Nikole samo još jedan ubedljiv i dubok trag Srba u Americi.
Istovremeno krajem 2024. godine u Velikoj Britaniji i Skandinaviji od jedne nekad celovite Eparhije britansko-skandinavske, kojom je stolovao episkop Dositej, odlukom Svetog arhijerejskog sabora SPC formirane su dve nove eprhije. Na redovnom zasedanju od 14. do 18. maja 2024. godine Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve doneo je odluku da se formiraju Eparhija skandinavska sa sedištem u Stokholmu, vodi je vladika Dositej i Eparhija britansko-irska sa sedištem u Londonu, vodi je noviimenovani episkop Nektarije.
Ustoličenju episkopa britansko-irskog Nektarija u Londonu, u prisustvu patrijarha Porfirija, prisustvovao je veliki broj episkopa i sveštenike i naše i drugih bratskih crkava, kao i domaćin britanskih, zatim politički predstavnici kao i diplomatski kor, predstavnici Kraljevske porodice Karađorđević, verni narod srpskog rasejanja.
London je dugo godina bio centar srpske političke emigracije, koji ima svoj hotel “Ravna Gora”, ali i verski centar Srpske pravoslavne crkve, koja ima svoj Saborni hram Svetog Save. Imenovanjem nove Eparhije britansko-irske krajem novambra 2024. godine London je opet postao centar srpskog pravoslavlja na Ostrvu i u srpskoj dijaspori u zemljama na Atlanskom okeanu.
Dvanaest Beograda
Nezvanično se tvrdi da Srbi van otadžbinskih zemalja Srbije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore i hrvatske žive u 159 država sveta. Srpska imena, toponimi i materijalna kulturna baština srpskog porekla, međutim nalaze na svim kontinentima. Imamo van ovih otadžbina 150.000 srpskih toponima na planeti. Imamo 660 memorijala, kosturnica, grobalja i kapela, imamo 23 eparhije SPC, 300 hramova, crkava i bogomolja SPC, 88 ambasada Republike Srbije, oko 300 klubova, udruženja i saveza iselejnih Srba. Imamo samo u SAD osam Oskarovaca, četiri vlasnika Pulicerove nagrade, dva nobelovca – književnika Ivana Ivu Andrića i Nenada Grkovića, člana Svetskog programa za hranu UN.
U toponime srpskog porekla Istočne Evrope, na primer, ubrajaju se nazivi Sarbia, Bela Serbia, Nova Serbia, Slaveno-Serbia, Sarbinovo, Sarbka, Sarbskie Huby, Serbin, selo u Slavjanskom rejonu Rusije. U Poljskoj nalazi se moderan grad i jezero sa etnonimom Serb, naime Sarbske ili Sarbske jezero. U Ukrajini smo imali dva grada-države, Novu Srbiju i Slavenoserbiju. Uspoemen na njih danas čuva spomenik podignut u slavu ukrajinskim Srbima.
U slovenskim zemljama svoje spomenike, biste i spomen-ploče imaju srpski velikani Petar Petrović Njegoš, Vuk Karadžić, Mihailo Pupin, Nikola Tesla, Milutin Milanković. Rusija je podigla spomenike grofu Savi Vladislaviću i caru Ivanu Vasiljeviču Silnom. U SAD postoji 20 spomenika i bisti srpskom geniiju Nikoli Tesli, dva gradića nose njegovo ime. Tesla jemesto u Kaliforniji. Nekad rudarski grad, kome je Džon Tredvel krajem 1897. dao ime u čast Nikole Tesle. Grad bio je najveći proizvođač uglja u Kaliforniji krajem XIX i početkom XX veka. Tesla je i američki zaselak u Zapadnoj Virdžiniji. Nazvan je 1900. od strane srpskih doseljenika iz Like po Nikoli Tesli.
Interesantno je da SAD imaju i 12 gradova i varošica koji nose ime srpske prestonice Beograd, u znak poštovanja prema srpskom narodu i državi. Belgrejd je, na primer, varošica u državi Kolorado, koja nema istorijsko poreklo svog imena. Moguće je da je poštanska kancelarija izabrala ime sa liste neiskorišćenih imena evropskih gradova. Belgrejd je i grad države Ilinois. Osnovan je oktobra 1822. godine i leži kao i naš Beograd na ušću dve reke.
Okrug Belgrejd, država Mejn, osnovan je 1796. Ime mu je dao Džon Dejvis, koji je krajem 18. veka putovao Evropom. Kroz grad teče potok Belgrejd. Okružuju ga sela Nort Belgrejd, Belgrejd Depot, Belgrejd Lejks i Belgrejd Mils. U blizini se nalaze i Beigradsko jezera. Belgrejd je i selo, država Minesota, nastalo 1881. godine. Ime mu dao srpski železnički zemljomer. Belgrejd grad, država Misuri, uspostavljen je1876. godine. Ime mu dodelila poštanska kancelarija po srpskoj prestonici, pošto je odbila predlog za ime Brajanvil.
GradBelgrejd, država Montana, osnovan je 1882. godine od strane Tomasa Kvoa. Nazvan po srpskom kapitalisti iz Beograda, prijatelju lokalnog predsednika firme i graditelja pruge. Belgrejd grad u Nebraski ja krstio načelnik pošte gospodin Hejford, po svom rodnom gradu Belgrejdu u Mejnu. Selo Belgrejd u Severnoj Karolini krstio je Fredrik Henderson, učitelj i načelnik pošte krajem 19. veka. Henderson je uređivao i izdavao i list „Belgrejd Kurijer” (1901.)
U Teksasu gradBelgrejduspostavljen je 1838. godine od strane Tomasa MekFarlanda, na visokoj litici iznad ušća dveju reka. Ime izabrano „u čast srpske prestonice, koja je takođe rečna luka i često je pominjana u vestima 1830-tih godina.” Belgrejdmesto, država Virdžinija, upisano je prvi put 1895. godine u atlasu SAD. Nema istorijskih detalja o poreklu imena. I Belgrejd je rudnik Majn u Minesoti. Otvoren je 1908. godine. Nazvan po obližnjem gradiću Belgrejdu u opštini Balkan. Ova američka opština Beograd organizovana je krajem aprila 1858. godine. Dobila je ime po srpskoj prestonici. U okolini se nalazi i Belgrejd brdo.
Balkanski Srbi
U Češkoj postoji 25 imena mesta i naselja, kao što su, na primer, Visoka i Niska Srpska u Kralovenhradskom kraju, u okrugu Domažlice, Srbi u Plzenju, Srbi u okrugu Kladno, deo naselja Mohtin, Srbska, kvart u Brnu, Srbce, deo naselja Luže u okrugu Hrudim, Srpska Kamenjica, mesto u okrugu Dječin. Slovačka na svojim kartama ima mesta Srbova u okrugu Svidnjik, Osrbljanka, potok okruga Brezno i Osrblje, mesto u okrugu Brezno.
U francuskoj prestonici, podignut je spomenik kraljevima Aleksandru i Petru Karađorđeviću, jedna avenija nosi ime kralja Petra Prvog, a na čuvena Marsova polja izlazi Beogradska ulica. U Parizu je i kuća kralja Petra Karađorđevića, kao i hotel „De la Tremoaj“, čiji je vlasnik bio 1936. godine Božidar Purić, diplomatski poslanik Kraljevine Jugoslavije i zet srpskog političara Nikole Pašića, čija se bista i danas nalazi u holu zgrade. U Parizu je i kuća kneza Pavla Karađorđevića, u kojoj danas živi porodica Milana Jankovića (Filip Cepter). Srpski trag predstavlja i rezidencija ambasadora R. Srbije, kao i Kulturni centar Srbije.
Francuska ima 30 naziva mesta i naselja srpskog poreka (Serba u Nantu, Serban u opštini Overnjat, Serva u departmanima Gar i En, Serbilje, naselje u opštini Angu. U samom centru Kana nalazi se Srpska ulica nazvana u čast srpskog naroda. Naziv je dobila 11. februara 1918. godine.
Beogradska šuma (na fotografiji iznad) postoji u Istanbulu, a Beogradsku ulicu imaju Istanbul i Minhen. U Kanadi postoji planina Putnik, krštena po imenu srpskog vojvode. A u Švajcarskoj je spomenik-ploča naučnici Milevi Marić Ajštajn.
Italija ima Serbariju, naselje u Karboniji, sela Sorbo, Serbadone, naselje kod Riminija. U Španiji i Portugalu neka mesta su nazvana po Srbima i zovu se Seurbi ili Sevri. Na saveru Evrope koristi se ime Sorb, pa tako u Skaninaviji postoje naselja Srbin i Sorbo. Nemačka Saksonija ima gradove Serbica, Srbište i naselje Srbica. Neki istoričari tvrde da je i prestonica Berlin, nekad bila srpska varoš. Austrija najviše srpskih toponima ima u Beču. Svoje spomenike imaju knez Aleksandar Karađorđević i Vuk S, Karadžić, a biste Nikola Tesla, Ruđer Bošković, Matija Vuković, kuće Dositej Obradović, Laza Kostić, P. P. Njegoš, Branko Radičević, Petar i Paula Preradović, koji imaju i svoje ulice. Postoji i Beogradski trg, u desetom distriktu Beča.
U razvijenim zemljama Starog kontinenta ima i oko 4.000 vrednih srpskih rukopisa. Najveći broj nalazi se u manastiru Hilandar, Oksfordu, Londonu, Berlinu, Pragu, Krakovu, Sankt Peterburgu, Moskvi, Kijevu, Odesi, Plovdivu, Solunu, Rimu, Parizu. Srpski rukopis „Nikoljsko jevanđelje“ iz 14. veka nalazi se u Gradskoj biblioteci u Dablinu. Tu su ga doneli srpski vojnici tokom Velikog rata. Austrijska nacionalna biblioteka poseduje zbirku od 27 značajnih srpskih rukopisa koje su posle grčkog ustanka 1827. godine, prodali monasi manastira Hilandara, prinuđeni na to zbog gladi koja je tada zavladala na Svetoj Gori. U Britanskom muzeju čuva se srpsko „Četvorojevanđelje“ iz 14. veka.
Najviše imene nazvanih po Srbima danas ima u balkanskim zemljama, gde postoje srpski toponimi naseljenih mesta, gradova i sela, regiona i oblasti, pa raznih predela, šuma, jezera, reka, ali i raznih ljudskih proizvoda, koje imaju korene od srpskih reči i izreka. Nezvanično na području Balkana zabeleženo je oko 200 toponima, koji ovo poluostvru čine srpskim. Navešću samo neke toponime Srba u susednim država.a
Selo Srbica, danas selo Škjeza u opštini Bušat, nalazi se u okrugu Skadar u Albaniji. U Bugarskoj je tridesetak srpskih toponima, od kojih su najprepoznatljiviji
Serbija, srez Trn 1877. godine, Srbanovo, danas Rupite, selo u oblasti Blagoevgrad, Srbenica — najviši vrh planine Ponor, na lancu Stare Planine, Srbi, danas Braničevo — selo u Šumenskoj oblasti i Srpska Mahala, kao deo grada Aprilci u Lovečkoj oblasti,i dva Srpska sela u Sofijskoj oblasti.
Grčka ima sela Serbi i Srbica, kao i Opštinu Srbica. Srbenica je selo u primorskom delu Slovenije. Mađarska ima najviše srpskih naziva Srpska Varoš, Srpska Boja, Srpska Mečka, Srpska Reka, Srpski Kovin, Srpski Potok, Srpski Čanad, selo u blizini Makoa, županija Čongrad. U Makedoniji su selo Srbinovo u opštini Gostivar, u opštini Kičevo, Makedonija i selo Srpci u opštini Bitolj, Makedonija. Varošica Aleksandrovo, p okralju Aleksandru karađorđeviću je uništeno 1945. godine;
U rumunskom Banatu postoji 37 srpskih crkava i desetak naselja srpskog porekla, kao što su, na primer, Aradski Srb u okrugu Arad; Serban Voda, deo grada Bukurešta; Srbi de Gratia u opštini Gratia i Srbova u okrugu Timiš. U Temišvaru postoji Srpska kuće, sedište Saveza Srba.
Turski Grad Srba ili Gordoservon, spominje se u vizantijskim zapisima 680. godine. Saribelen je selo u okrugu Kaš, vilajet Anadolija, dok je Serban selo u vilajetu Čorum. Sirpsindigi (doslovno: „Mesto uništenja Srba”) je danas Sarajkpinar u vilajetu Jedrene.
Veliki broj srpskih imena na Balkanu posledica je činnjenice da je srpski narod nekada u velikom broju živeo u Turskoj (400.000), Staroj Srbiji (500.000) ili Makedoniji i Rumuniji (60000). U međuvremenenu Srbi su se asimilirali toliko da su skoro nestali, ali opstali srpska imena i srpska mesta kao svetski tragovi srpskog naroda.
Naslovna fotografija: Srpska crkva, Karibska Gračanica niće i u dalekoj Dominikanskoj Republici
