Portret Srpkinje iz Beča: Stazama Mine Karadžić

Akademik Svetlana Matić, književnica i profesorka iz Beča danas ja najangažovanija Srpkinja u dijaspori, bori se za srpski nacionalni identitet, Srspki kulturni centar u prestonici iseljenih Srba i saradnju Srba i Austrijanaca

Piše: Dr Marko Lopušina

Šestog juna 2025. godine u Biblioteci grada Beograda gošća iz Beča, profesorka Svetlana Matić predstaviće svoju novu knjigu „Heroina života Mileva Marić Ajnštajn“. To je delo kojim akademik Matić i njeno Austrijsko – srpsko kulturno društvo „Vilhelmina Mina Karadžić“ u Beču, Beogradu, Novom Sadu i Podgorici obeležavaju 150 godina od rođenja ove naše i svetske naučnice.  Promocija počinje u 19 sati, uz muzičku pratnju grupe „Bistrik“ i velike muzičke umetnice Bilje Krstić.

-Knjigu „Heroina života Mileva Marić Ajnštajn“ predstavila sam nedavno u Beču u Magistratu pete opštine, koju kao predsednica vodi naša Silvija Janković. Posle Beča dolazim u Beograd sa istim programom, jer se trudim da relizujem odredbe Sporazuma o kulturnoj saradnji, koji imaju austrijska i srpska prestonica. To je ujedno i moj doprinos širenju srpske kulture među Austrijancima u Austriji, gde živi oko 300.000 Srba. Beč je sa 200.000 Srba glavni grad naše dijaspore, a Beograd je glavni grad naše matice i svih Srba sveta, pa zašto ne bismo stalno i uvek bili zajedno – pita se profesorka Svetlana Matić.

Rođena je Beograđanka, u kome je završila Pedagošku akademiju za obrazovanje nastavnika razredne nastave i Filozofski fakultet, odsek pedagogija. Radila je kao nastavnik razredne nastave u Ripnju i Beogradu. A onda je pre više od četvrt veka sa majkom otišla na rad u Austriju. Tamo je na Višoj teološko-pedagoškoj školi u Štrebersdorfu kraj Beča i stekla zvanje nastavnika pravoslavne veronauke. Danas profesorka Matić radi u bečkoj prosveti kao nastavnik za bosanski, hrvatski i srpski jezik u školi za decu stranih radnika. Kroz tu državnu školu realizuje mnoštvo značajnih projekata koji podstiču dvojezičnost i očuvanje maternjeg jezika i kulturnog identiteta učenika. I stalno se vraća svom Beogradu.

Srbi su utkani u istoriju Austrije

-Kada sam kao pedagog počela da pišem bukvar, nastavne listove, pravila pravoslavlja, dečije bisere kazivanja, pesme za decu te knjige sam štampala u Beogradu i tako moj grad spajala sa Bečom. Onda sam nastavila da pišem za odrasle knjige o znamenitim Srpkinjama, o Srbima u Austriji, gde živimo pet vekova i o tragovima bečkih Srba u ovom gradu, koji je i Vukov i srpski. Pisala sam i za austrijske Srbe i za Austrijance, jer želim da što bolje upoznaju jedni druge. Srbi su utkani u istoriju Austrije, jer je Srpkinja napisala tekst njene himne i Beča, koji je branio grof Đorđe Branković, a gradio slavni Milutin Milanković. Danas Austirjuu pop kulturi predstavlja mlada Srpkinja, autorka stihova pesme koja je pobedila na Evroviziji – objašnjava svoju petriotsku potrebu da zbliži dva naroda.

Knjiga “Srbi u Austriji” je prevedna na nemački jezik, a knjiga “Tragovi bečkih Srba”, koja sadrži opis 57 srpskih destinacija u austrijskoj prestonici, zintirigirala je gradonačelnika Mihaila Ludviga da sam predloži da se ovaj srpski vodič prevede na nemački i postane dostupan svim Bečlijama.

Kao srpski aktivista i austrijska nastavnica Matić je bila generalni sekretar u Srpskom- prosvjetnom kulturnom društvu “Prosvjeta” u Beču, u čijem je osnivanju 2011. godine učestvovala. Članovi ovog društa, i sama profesorka Matić zajedno su u saradnji sa gradom Bečom otvorili park koji je dobio ime srpske snaje Dijane Budisavljević, humanitarke koja je spasavala srpsku decu od ustaša u NDH. Kada joj čelnici ovog društva nisu ukazali poverenje da radi monorafiju o Srbima u Austriji, napustila je “Prosvjetu” i formirala svoje Austrijsko – srpsko kulturno društvo „Vilhelmina Mina Karadžić“.

-Novom društvu dala sam ime Mine Karadžić, jer je ona bila prava Srpkinja i prava bečka dama. Pisac, prevodilac, slikarka, dama sa Srpskog bala, koja je oduševila Bečlije kada se pojavljivala u divnoj srpskoj nošnji. Predložila sam, a Austirjanci, i Uprava grada Beča i vlasnik zgrade u kojoj je Mina stanovala, su prihvatili da postavimo Spomen-ploču “Vilhelmina Mina Karadžić”. Na svečanom otavaranju bili su i naš ambasador, i naš vladika, i gradski političari i žitelji Beča. I svi su bili oduševljni što Beč dobija još jedan znamenit istorijski srpski trag, mali spomenar na Minu Karadžić – srećna je i danas zbog tog uspeha profesorka Svetlana Matić, koju su naši ljudi počeli da zovu “nova Mina Karadžić”.

Akademik Svetlana Matić, književnica i profesorka iz Beča danas ja najangažovanija Srpkinja u dijaspori. Vodi saradnju Srba i Austrijanaca, bori se za srpski nacionalni identitet i za Srpski kulturni centar u prestonici iseljenih Srba. U Zajednici srpskih klubova u Beču, gde su prostorije njenog društva i njene biblioteke, organizovala je sa gostima iz Srbije i iz Austrije nekoliko izložbi i tribina, kao na primer, o srpskoj ćirilici, o srpsko-austrijskim odnosima, o srpskim tragovima u Beču, o velikim Srpkinjama.

Posle knjiga o Vilhelmini Mini Karadžić, Milici Stojadinović Srpkinji akademik Svetlana Matić objavila je nedavno svoje treće delo o slavnim Srpkinjama. „Heroina života Mileva Marić Ajnštajn“: -Mileva Marić je bila prva teoretska fizičarka na svetu. Prvo je bila supruga fizičara Alberta Ajnštajna od 1903. do 1919. godine, a posle razvoda bila je Albertova naučna inspiracija, saradnica i koautor njegovih najvažnijih naučnih radova iz oblasti fizike i teorije relativiteta. Zahvaljujući njenom doprinosu, svet nauke možemo da posmatramo sa nove tačke gledišta. Posedovala je veliki potencijal iz oblasti matematike, algebre i fizike. Bila je muzički nadarena. Nobelovac Albert Ajnštajn negirao je Milevu kao svoju suprugi, ali je nije negirao kao naučnicu. Takvu je kao veliku naučnici prihvatio srpski narod i čitav svet – istakla je autorka Svetlana Matić predstavljajući svoju novu knjigu u sedištu Pete bečke opštine.

Srpska sloga kao ideja vodilja

Akademik Svetlana Matić redovni je je član Srpske kraljevske akademije inovacionih nauka SKAIN u Beogradu — odeljenja Društvenih nauka, redovni je član Matice srpske, Udruženja književnika Srbije, Udruženja književnika Vojvodine, Udruženja “Milutin Milanković”, Udruženja pisaca “Sedmica” iz Frankfurta, od kog je nedavno dobila Zahvalnicu za doprinos u razvoju srpske kulture u svetu.

Profesorka Matić većinu svojih srpskih projekata predstavila je našim zajednicama u Slovačkoj, Mađarskoj, Francuskoj, Nemačkoj, Rumuniji, SAD, a i u Srbiji, Crnoj Gori i Republici Srpskoj.

-Jedinstvo i sloga srpskog naroda su ideja vodilja svih mojih patriotskih aktivnosti iz koje niču programi za očuvanje i razvoj srpskog nacionalnog ideniteta u rasejanju, kao i afirmacije srpske kulture kako u otadžbinskim zemljama, tako i u inostranstvu. Zato sam bila aktivna na Saborima dijaspore, koji su održavani u Beogradu, gde sam govorila i predlagala da matica Srbija pojača svoje aktivnosti na jačanju srpske dijaspore. Nije dovoljno da Srbija samo šalje novac i finanisra rad naših klubova, udruženja i saveza u tuđini. Potrebno je da Srbija učini da ta tuđina, u kojoj živi i radi par miliona naših ljudi, bude prepoznatljiva kao njihova otadžbina – kaže akademik Svetlana Matić.

To je po njenom mišljenju glavni razlog zašto je u dva navrata na Saboru dijaspore u Beogradu, u razgovorima sa srpskim ambasadorima u Beču, sa čelnicima austrijske prestonice, predlagala da glavni grad srpske dijaspore dobije svoj Srpski kulturni centar.

-Mi Srbi imamo svoje kulturne centre u Parizu, u Šangaju, u Glini, na primer, ali nemamo u gradu Beču sa 200.000 Srba i dva miliona Bečlija. Postojao je nekad davno jugoslovenski centar, pa KC “Branko Radičević”, ali su se oni ugasili. Sada nam je neophodno da imamo novi Srpski kulturni centar, koji bi bio stub našeg nacionalnog života u Austriji, ali i glavna institucija za kulturnu saradnju sa Austrijancima i Bečlijama. Da bi Beč upoznao i što bolje razumeo nas Srbe, treba da vidi i doživi srpsku kulturu. Nije dovoljno to što je Beograđanin direktor Državne bečke opere, sigurno, najpoznatije u Evriopi, i što u njoj nastupa desetak Srpkinja, diva bečke opere. Potrebno je da Beč i Bečije znaju da su Srbi gradili ugled i slavu i njihove opere, i njihovih akademija, i njihove prestonice – objašnjava akademik Svetlana Matić.

Kakva je uporna u svojim nastojanjima da širi svest i saznjanja o srpskom narodu u inistranstvu i u otadžbinskim zemljama, sigurno je, da će profesorka Svetlana Matić i na svom gostovanju u junu, u Biblioteci grada Beograda, govoriti o tome da i glavni grad srpske dijaspore Beč, treba da izraste u istinsku srpsku prestonicu u rasejanju.