Prestonica Cincara, medveda i sira

Gradić Mecevo, u Grčkoj ,u regiji Epir između Janjine na severu i Meteora na jugu, napravilu su Cincari, koji i danas žive u ovom mestu

Piše: Predrag T. SAvić, advokat i pisac

Kada čujete za ime Evangelosa Averofa, prva asocijacija je Mecevo, nezvanična prestonica Cincara i dokaz da postoje političari veliki dobrotvori koji sve daju za svoj narod i svoj rodni kraj.

Da bi što verodosjnije razradio priču o ovom jedinstvenom mestu prekopiraću ono što sam pisao pre godinu i dodati mnoge nove činjenice i nov e, friške fotografije.. Mecevo (Metsovo, Mecovan, Mečovo) je gradić je u regiji Epir, na 1200 metara nadmorske visine, na 830 kilometara od Beograda i krajnje je neobičan po svoojoj arhitekturi, istoriji….

Njegovo ime znači „Selo medveda“ i do dana današnjeg sačuvano zahvaljunjući jednom političaru, koji je u njegovo očuvanje, privredni i duhovni razvoj uložio sve što je mogao, pa i više od toga. Do Mecova se stiže autoputem koji vodi do Janjine i to kroz bezbroj blještavo osvetljenih tunela. Na ovom autoputu videćete i jedinstven znak na putu, koji vas opominje da vam ispred auta mogu iskočiti medvedi. Selo medveda između Janjine na severu i Meteora na jugu, napravilu su Cincari.

Mecovo postaje popularno kao izbor za prenoćište na putu za jonsku obalu, mada je atraktivno i izuzetne arhitektonske vrednosti zimsko letovalište. Bogati cincarski trgovci ovde su sagradili neke od najlepših zgrada u Grčkoj. Medju šest hiljada stalnih stanovnika, još uvek je značajan broj Cincara.

Oni za sebe tvrde da su, po zapisima jednog njihovog sugradjanina lekara, starim 150 godina, ponajviše slovenskog porekla. Opet, nas su učili da su Cincari romanskog porekla. U albanskim brdima, u Moskovolju, gde je nekada bilo najviše Cincara, možese čuti da su oni potomci Ilira i Tračana. Bili kako bilo Cincari su etnička grupa koja živi na severu Grčke, u Severnoj Makedoniji, Albaniji i Rumuniji. Trenutno ih ima oko 260 hiljada, a 300 Cincara živi u Srbiji. Cincarskog porekla su Nikola Pašić, Lazar Paču, Branislav Nušić, Lito Guli, Kosta Kumanidi, braća Manaki, Toše Proeski, Fila Filota….

O Mecovu znamo da se nalazi na padinama planine Pindos, na 1200 m nadmorske visine. Okruženo je fantastičnom prirodom, vinagradima i pašnjacima punim stoke! Samo mesto je slikovito i kao iz bajke i to zahvaljući cincarsko-epirskom graditeljstvu. Mecovo decenijama čuva svoj izgled: kaldrmisane ulice, kuće i hoteli od kamena i drveta uz neizbežne puzavice i cveće. Tu su i starinski zanati sa tradicionalno uređenim prodavnicama i radnjama.

U srcu gradića postoji veliki trg, uvek pun sveta, koji se subotom pretvara u pijacu. U crkvenoj porti je park sa drvećem (valjda javorima) starim više stotina godina. Na crkvenom zvoniku pored sata nalaze i impresivna crkvena zvona teska po nekoliko tona. Kažu da je crkva posvećena Svetoj Petki , medjutim, u vreme naše posete bila je zaključana.

U okolini Mecova se nalaze tri ski centra, a mi smo zatekli planinare iz Valjeva, sa upečatljivo crvenim majica i na ledjima belim natpisom „Valjevske planine“. Mecovo važi za hidrografsko srce Grčke jer u njegovoj blizini izviru tri najveće grčke reke, Penej, Aos i Ahelos. U pitanju je važan hidrobiotop gde su raznovrsne ptice našle svoje stanište.

Mecovo i gotovo sve atrakcije u njemu se vezuju za ime Evangelosa Averofa. On je bio veoma istaknuti grčki političar i filantrop, vrhunski pisac, rodjen 1900. godine. Po struci je bio i pravnik i ekonomista. Svoje političke stavove brusio boreći se protiv diktature. Zbog toga je bio i hapšen. Po padu Markosove diktature postaje ministar vojni, koji čak uspeo da reformuše grčku vojsku i očisti je od nepoželjnih reakcionih elemenata. Bio je i potpresednik grčke Vlade, ali i poslanik  U periodu od 1981.d0 1984. godine predsednik je Nove demokratije. Dokazao se i kao izuzetmo plodan pisac i vanserijski poznavalac likovne i drugih oblasti umetnosti.

Ipak, njegova najznačajnija uloga bila je spašavanje i oživljanje Meceva. Odmah nakon Drugog svetskog rata Aferof je uvideo da Mecovo doživljava svoj pad. Mladi su odlazili u velike grada u potrazi za poslom i boljim životom.

Uz pomoć internet portala, ali kolega novinara sa kojima idem na jedrenje, saznajem da je: „Averof zajedno sa bogatim baronom Mihaelom Tositasom 1947. godine osnovao fondaciju za podršku i razvoj regije i vodio je narednih 40 godina. Iz sredstava koja su prikupljena preko fondacije napravljen je folklorni muzej, osnovna škola, bolnica, fabrika za preradu drveta, skijaški centar i farma krava sa mlekarom. Sačuvani su stari objekti, crkve i manastiri, kaldrmisane staze, napravljen sistem za navodnjavanje, sređeni putevi, zasađeno je tri miliona stabala, pokrenuto 150 škola širom regije, izgrađena smeštajna jedinica za studente iz Epira na Univerzitetu u Atini.“

U okviru ovog zaista fascinantnog napora za pomoć Mecovu i regiiji, u Mecovu je sagrađen hotel sa vinarijom kako bi se potpomogao razvoj turizma. Ovo je bio prvi korak u razvoju vinskog turizma u Grčkoj.

U Mecovu se ponose Folklornim (etnografskim ) muzejem koji se sastoji iz tri nivoa. Trospratna zgrada ovog zdanja izgradjena uz poštovanje cincarske graditeljske trafici po Averofovoj ideji i naredbi. On je lično 1987.otvorio ovam Muzej. A u njemu možete videti detaljnu prezentaciju svakodnevnog života. Na raspolaganju je bogata kolekcija predmeta, uključujući tkane materijale. Osim folklornog muzeja, možete posetiti i Averof galeriju u kojoj se nalazi ogromna kolekcija sa preko 200 remek dela poznatih grčkih slikara i vajara, od kojih su mnoga bila privatno vlasništvo porodice Averoff.

Redje se pominje da je Mecovo poznato i po sirevima. Sa turističkih portala prenosimo i sledeći zapis:

„Sirevi iz Mecova su jedni od najpoznatijih i nacenjenijih u Grčkoj i zaštićeni su oznakom geografskog porekla. Dobri restorani širom Grčke, ali i mnogi u inostranstvu, u svom meniju sadrže bar neku vrstu sira iz Mecova. I za ovakav uspeh sireva zaslužan je Averoff. On je u sklopu svog napora za pomoć Mecovu, poslao desetak mladih učenika u Italiju kako bi tamo izučili zanat i tajne proizvodnje kvalitetnog sira koje su kasnije, po povratku, uspešno primenili u velikoj mlekari koju su osnovali Averof i porodica Tositsa. Tako je započeta zlatna era sireva iz Mecova. Većina njih ukusom podseća na neki od poznatih italijanskih sireva (provolone, parmezan, ali na francuski Grijer), ali su vremenom dobili svoj pečat i šmek.“

Mlekara danas proizvodi 170 tona kravljeg, ovčjeg i kozjeg sira godišnje, kao i 1 700 tona mleka. U pitanju je ograničena proizvodnja jer se otkup mleka vrši samo sa područja Mecova i okoline. Cene i sireva i vina vrlo su visoke i nisu javno istaknute.

Osim sira, Mecovo je poznato i po jagnjetini. Ovaj gradić pun je ljudi koji zašli u sedmu ili osmu deceniju. Mnogi sede od rane zore ispred kuća, radnji, u porti crkve… U nekim tavernama starosedeoci sede u dva ili tri reda, kao u biskopu okrenuti ka ulici. Benzinska pumpa je smeštena ispod trema jedne drvene kućice u uskoj, kaldrmisanoj uličici i gotovo da je turistička atrakcija, kao rashodovani tenk koju nalazi na raskrsnici za skretanje u Mecovo. U gradskim parku, na centralnoj zaravljenoj uzvišici je spomenik Evangelisu Averofu.

Fotografije: Petar Savić